Wat is hyperpigmentatie?
Hyperpigmentatie, of ongelijkmatige huidpigmentatie, is een veelvoorkomende aandoening. Het uit zich in donkere vlekken of plekken op delen van de huid die het vaakst aan de zon worden blootgesteld, waaronder het gezicht en de handen. In dit artikel bekijken we de verschillende soorten hyperpigmentatie en hun oorzaken. Ook bespreken we manieren om hyperpigmentatie te voorkomen en donkere vlekken te verminderen.
Laten we het eerst even hebben over pigmentatie, ofwel huidskleur, voordat we dieper ingaan op hyperpigmentatie. Onze huidskleur wordt beïnvloed door verschillende factoren, zoals het aantal bloedvaten, de verspreiding van melanine en caroteen (natuurlijke pigmenten), en de dikte van de huid. Hou je aandacht erbij, want nu wordt het wetenschappelijk.
Melanine vormt het hoofdbestanddeel van onze huidskleur, in combinatie met andere 'chromoforen' of lichtabsorberende elementen. Melanocyten, cellen in de basale epidermale laag van de huid op het dermo-epidermale niveau, produceren deze stof. Deze melanogenese, of productie van melanine, vindt plaats in de melanosomen. Na verloop van tijd migreren keratinocyten (keratine producerende cellen) en melanosomen naar het huidoppervlak en laten los. De aanmaak van melanine in melanosomen en de overdracht ervan naar omliggende keratinocyten bepaalt de pigmentatie of kleur van onze huid. Het type, aantal, grootte en verdeling van melanine worden bepaald door genetica en beïnvloed door omgevingsfactoren, vooral ultraviolet (UV) licht.
Melanine is het belangrijkste element van onze huidskleur, samen met andere "chromoforen" of lichtabsorberende componenten. Melanine wordt geproduceerd door melanocyten, huidcellen in het diepste deel van de epidermis. Ze doen dat ofwel spontaan, bij een gekleurde huid, of na stimulatie door zonnestralen, bij de lichte huid. De aanmaak van melanine (de melanogenese) gebeurt in de melanocyten (de pigmentcellen). Na verloop van tijd bewegen keratinocyten (cellen die keratine produceren) en melanosomen naar het huidoppervlak en worden daar afgestoten.
Volg je nog? Nu we de basis van huidpigmentatie hebben besproken, kunnen we verder inzoomen op hyperpigmentatie.
Hyperpigmentatie veroorzaakt verkleuringen van de huid. Dit ontstaat door een overmatige ophoping en ongelijkmatige verspreiding van melanine, het natuurlijke pigment dat onze huidskleur bepaalt. Een ophoping van melanine kan leiden tot gekleurde vlekken op het huidoppervlak. Zo vormt hyperpigmentatie een soort 'litteken' door overactiviteit van melanocyten. Het duidt vaak op ontsteking, veroorzaakt door factoren zoals UV-straling, de wisselwerking tussen UV-stralen en chemische stoffen in de huid (denk aan hormonen bij melasma of medicatie bij door geneesmiddelen veroorzaakte pigmentatie), of door directe ontsteking (zoals bij littekens na acne). Hyperpigmentatie treft veel mensen en kan door verschillende oorzaken ontstaan, wat het een veelvoorkomend maar toch persoonlijk probleem maakt.
De diversiteit van huidpigmentatie
Tekenen van een oneffen teint - Vage donkere vlekken
Donkere vlekken ontstaan door en in melanocyten, de cellen die pigment aanmaken in de onderste laag van de huid, de epidermis. Deze cellen reageren op prikkels zoals blootstelling aan UV-stralen door een teveel aan melanine te produceren. Deze overtollige melanine bouwt zich langzaam op in de epidermis en verandert de gelijkmatigheid van de huid, maar ze blijven onzichtbaar tot ze de oppervlakte van de huid bereiken.
Het verlies van een egale huid - Het ontstaan van donkere vlekken
Te veel melanine hoopt zich op in de bovenste laag van de huid. Hierdoor verschijnen er donkere vlekken op het huidoppervlak en worden ze zichtbaar.
Langdurige verstoring van de uniformiteit van de huid - Terugkerende pigmentvlekken
Hoewel je pigmentvlekken op het huidoppervlak kunt verminderen, blijven de melanocyten, de cellen die ze veroorzaken, overactief. Hierdoor zullen deze vlekken opnieuw verschijnen en de kwaliteit van je huidteint blijven beïnvloeden.
Wat is de oorzaak van hyperpigmentatie?
Pigmentvlekken kennen verschillende oorzaken. Ze kunnen genetisch bepaald zijn of zich later ontwikkelen. Vaak zijn ze het gevolg van medicijngebruik of esthetische behandelingen zoals chemische peelings. Ook infecties kunnen pigmentstoornissen veroorzaken. Zonlicht, ontstekingen, veroudering en hormonen zijn de voornaamste factoren die hyperpigmentatie triggeren.
Hyperpigmentatie door zon (zonnevlekken)
Zonnevlekken of lentigines ontstaan door directe en langdurige blootstelling aan UV-straling (ultraviolette stralen). Zowel UV-stralen als luchtvervuiling kunnen ontsteking van de huid veroorzaken, resulterend in zonnebrand of een toename van vrije radicalen in de huidcellen. Dit leidt tot een chronische ontsteking die de aanmaak van melanine stimuleert, waardoor zonnevlekken ontstaan.
Veroudering en hyperpigmentatie
Veel mensen krijgen vanaf hun 40ste te maken met ouderdomsvlekjes. Die ontstaan door oxidatieve stress en veranderingen in het metabolisme van specifieke huidcellen, waaronder de melanocyten. Deze melanocyten, die nog geen 1% van onze huidcellen uitmaken, komen vooral voor in het gezicht. Hun aantal neemt af naarmate we ouder worden: elke tien jaar verliezen we 10% van deze cellen (Whiteman et al., 1999).
Hormonen en hyperpigmentatie
Als je de anticonceptiepil of bepaalde medicijnen gebruikt die je hormonen beïnvloeden, kun je sneller donkere vlekken krijgen, zeker als je vaak in de zon zit. Veranderingen in je hormoonhuishouding kunnen tijdens de zwangerschap het zogenaamde zwangerschapsmasker veroorzaken, zowel voor als na de bevalling.
Andere oorzaken van hyperpigmentatie
Hyperpigmentatie kan ook wijzen op diverse gezondheidsproblemen of het gevolg zijn van bepaalde behandelingen. Zo kunnen auto-immuunziekten, problemen met de spijsvertering, maar ook medicatie zoals chemotherapie of antibiotica donkere vlekken op de huid veroorzaken.
Soorten hyperpigmentatie
Donkere vlekken kunnen om verschillende redenen op je huid verschijnen en zien er niet altijd hetzelfde uit. We bekijken de drie meest voorkomende soorten.
Lentigo solaris
Lentigo solaris of lentigo senilis ontstaat door UV-stralen. Dit type vlekken, bekend als ouderdomsvlekken of seniele lentigo, tref je vaak aan bij mensen boven de 40. De pigmentvlekken zijn plat en kunnen rond, ovaal of onregelmatig zijn. Ze variëren van kleur en grootte, en verschijnen meestal in groepen op huidgedeelten die het meest aan de zon worden blootgesteld: zoals het gezicht en de rug van de handen. Hoewel ze vaker voorkomen bij mensen met een lichte huid, zie je ze op alle huidtinten.
Post-inflammatoire hyperpigmentatie (PIH)
Een tweede grote groep pigmentvlekken komt door post-inflammatoire hyperpigmentatie, kortweg PIH. Deze vlekken tref je aan bij zowel mannen als vrouwen van alle leeftijden, maar ze zijn vooral een probleem voor jongvolwassenen en kunnen jarenlang aanhouden. PIH ontstaat na huidbeschadiging (“cutane vasculitis”) door bijvoorbeeld acne, infecties, insectensteken, brandwonden, scheerirritaties of andere letsels. Ook behandelingen zoals laseren, peeling, microdermabrasie en operaties kunnen dergelijke huidschade veroorzaken. Bepaalde medicatie en ontstekingsziekten kunnen eveneens PIH uitlokken. Deze vlekken komen vooral voor bij mensen met een donkere huid en vormen een van de vaakst gediagnosticeerde huidaandoeningen bij Afro-Amerikanen, volgens onderzoek van Alexis, Sergay, & Taylor (2007).
Melasma
Melasma of chloasma is een vorm van lichte of donkerbruine hyperpigmentatie die vaak voorkomt bij vrouwen, vooral tijdens en na de zwangerschap. Deze vorm van hyperpigmentatie manifesteert zich meestal in het gezicht, maar kan ook voorkomen op andere delen van het lichaam die vaak aan de zon worden blootgesteld. Bij melasma bevat de huid een verhoogde hoeveelheid melanine in zowel de opperhuid als de lederhuid. Ongeveer een derde van de vrouwen kan melasma ontwikkelen. Vrouwen met een donkere huidskleur lopen zelfs negen keer meer risico (1).
(1) Passeron T, Picardo M. Melasma, een foto-verouderingsstoornis. Pigment Cell Melanoma Res. 2018;00:1–5.
Handel, A. C., Miot, L. D. B., & Miot, H. A. (2014). Melasma: een klinisch en epidemiologisch overzicht. Anais Brasileiros de Dermatologia, 89(5), 771–782.
Net als andere soorten donkere vlekken, kan melasma verschillende oorzaken hebben. Overmatige en langdurige blootstelling aan de zon is een mogelijke oorzaak. Ook genetica speelt een rol, net als een zwangerschap, vandaar de benaming 'zwangerschapsmasker'. Hormonale veranderingen door oestrogeen of de pil kunnen melasma triggeren. Er is een mogelijke link met schildklierproblemen, maar dat verband is nog niet helemaal duidelijk. Verder kunnen medicijnen die je huid gevoeliger maken voor licht, de aanmaak van melanine en dus het verschijnen van deze vlekken beïnvloeden.
Hoe raak je van hyperpigmentatie af?
Hyperpigmentatie, of dit nu door melasma, zonnevlekken of PIH (post-inflammatoire hyperpigmentatie) veroorzaakt wordt, is een wijdverbreid probleem dat een grote impact kan hebben op iemands zelfbeeld en kwaliteit van leven. Elk individu gaat hier op een andere manier mee om. Personen met pigmentproblemen ervaren vaak psychische problemen, waaronder angst en depressieve gevoelens. Uit onderzoek blijkt dat 13% van de mensen die samenwoont met iemand met melasma, te kampen heeft met negatieve gevoelens. De frustratie over de donkere vlekken die melasma veroorzaakt, is een veelvoorkomende zorg. Een groot aantal mensen zoekt daarom advies of een behandeling om deze donkere plekken aan te pakken.
De eerste en meest cruciale stap in de behandeling is het achterhalen van de oorzaak van de hyperpigmentatie. Dit vraagt een uitgebreide anamnese en eventuele klinische onderzoeken. Het is goed om hiervoor een dermatoloog te raadplegen. Zij kunnen beoordelen of de kwestie voornamelijk cosmetisch of medisch van aard is en adviseren over de meest geschikte behandeling. Afhankelijk van de oorzaak kan depigmentatie van letsels aangepakt worden in verschillende biologische stadia of processen.
Na jarenlang intensief onderzoek heeft La Roche-Posay een vernieuwende huidverzorgingsroutine ontwikkeld die donkere vlekken effectief aanpakt. Het MELA B3 Serum van La Roche-Posay, ontwikkeld door dermatologische experts, bevat een nieuw actief ingrediënt voor het corrigeren van hyperpigmentatie en het elimineren van donkere vlekken: Melasyl. Dankzij dit meervoudig gepatenteerde ingrediënt, ontwikkeld door 18 jaar onderzoek, is het MELA B3 Serum een krachtigere oplossing voor donkere vlekken, met zichtbare resultaten in slechts één week. In tegenstelling tot andere producten die de melanineproductie blokkeren, vangt dit serum het overtollige melanine op voordat het de huid kan verkleuren. De revolutionaire, intens verzorgende formule van MELA B3 bevat 10% Niacinamide (een vorm van vitamine B3), een ander belangrijk ingrediënt dat keratine helpt opbouwen om de huid gezond te houden. De huid ziet er egaler en stralender uit.
Hoe voorkom ik hyperpigmentatie?
Om donkere vlekken te voorkomen, is het belangrijk om blootstelling aan de zon te minimaliseren. Er bestaan twee hoofdtypen UV-straling: UVB en UVA. UVB-stralen zijn vooral krachtig in de zomer en beïnvloeden de opperhuid, terwijl UVA-stralen dieper doordringen tot in de lederhuid en daar oxidatieve stress veroorzaken. De meeste zonnebrandcrèmes bieden bescherming tegen UVB-stralen door middel van de SPF-waarde (‘Sun Protection Factor’). Voor bescherming tegen UVA-stralen, ga je best op zoek naar zonnebrandcrèmes met een PPD-aanduiding (‘Persistent Pigment Darkening’), een specifieke methode om UVA-bescherming te meten.
Probeer intense zon te vermijden, vooral tussen 11 en 15 uur, want de UV-straling is dan het felst. Hou er ook rekening mee dat glas geen UV-stralen tegenhoudt, dus dat je ook binnenshuis moet opletten. Gebruik altijd een breedspectrum zonnebrandcrème met een SPF van minstens 30. Smeer je in voor je naar buiten gaat en herhaal elke twee uur (of vaker als je zweet of gaat zwemmen). Een goede optie is La Roche-Posay's Anthelios UVmune 400 Onzichtbaar Fluide SPF50+ voor de gevoelige huid, die uitstekende bescherming biedt (PPD 46, SPF 50+) en zeer water-, zweet- en zandbestendig is. Bescherm je huid extra door kleding of een hoed te dragen.
La Roche-Posay’s MELA B3 SPF30 Anti-pigment Corrigerende Beschermende Verzorging heeft een dubbele werking: het beschermt je huid enerzijds tegen schadelijke UV-stralen en voorkomt anderzijds de vorming van pigmentvlekjes door overtollige melanine te onderscheppen. Deze formule combineert Melasyl en 5% Niacinamide om zelfs aanhoudende pigmentvlekken aan te pakken en nieuwe vlekken te voorkomen.
Gebruik het als onderdeel van je dagelijkse huidverzorgingsroutine samen met het MELA B3 Serum voor een dubbele dosis Melasyl. De MELA B3 SPF30 Anti-pigment Corrigerende Beschermende Verzorging heeft een fluweelzachte, niet-plakkerige textuur die ideaal is voor dagelijks gebruik op je gezicht, handen en hals. Het is geschikt voor alle huidtypes en trekt snel in. Daarnaast zorgt de MELA B3 Clarifying Micro-Peeling Gel voor een diepe reiniging en verwijdert het onzuiverheden zonder de huid te irriteren. Klinisch bewezen op alle huidtinten, zuivert de huid vanaf het allereerste gebruik en geeft de huid een stralende gloed.
Om donkere vlekken te voorkomen, is het essentieel om de oorzaak ervan aan te pakken. Dit geldt vooral voor vlekken die ontstaan door post-inflammatoire hyperpigmentatie (PIH), zoals bij acne, eczeem of psoriasis. Het behandelen van deze aandoeningen kan helpen pigmentvorming te verminderen. Het kiezen van de juiste huidverzorgingsproducten met effectieve actieve ingrediënten is ook cruciaal in de strijd tegen donkere vlekken. Richt je op producten die retinol, alfa-hydroxyzuren, kojiczuur, vitamine C, azelaïnezuur of glycolzuur bevatten voor een effectieve behandeling van hyperpigmentatie.
Mythes over hyperpigmentatie ontkracht
Er circuleert heel wat info over hyperpigmentatie. Onze experts beantwoorden de meest gestelde vragen en nemen de meest voorkomende misvattingen onder de loep.
Helpt retinol tegen hyperpigmentatie?
Absoluut. Retinol verbetert hyperpigmentatie door celvernieuwing te stimuleren, collageenproductie te stimuleren en overmatige melanineproductie te voorkomen.
Hoe lang blijft hyperpigmentatie zichtbaar? Is het blijvend?
Hoe lang hyperpigmentatie blijft, hangt af van de oorzaak. Een plek die net wat donkerder is dan je natuurlijke huidskleur, kan binnen 6 tot 12 maanden al vervagen. Bij een donkerdere plek kan het soms jaren duren. De juiste huidverzorging kan dit proces versnellen, soms zie je al binnen een maand verbetering. Het MELA B3 Serum, rijk aan Melasyl en Niacinamide, biedt een snelle, effectieve aanpak van donkere vlekken met zichtbare met zichtbare verbetering.
Wordt hyperpigmentatie eerst donkerder voordat het vervaagt?
Sommige plekken lijken eerst donkerder te worden voordat ze vervagen. Dit komt doordat ze langzaam naar het huidoppervlak komen tijdens de behandeling of exfoliatie.
Helpt zonnebrandcrème bij hyperpigmentatie?
Ja. Het beperken van blootstelling aan de zon en het aanbrengen van een breedspectrum zonnebrandcrème met minimaal SPF30 en UVA-bescherming is een belangrijke factor in het voorkomen van hyperpigmentatie.
Conclusie
Wereldwijd kampt een enorme groep mensen met hyperpigmentatie, en ieders ervaring is uniek. Pigmentvlekken zijn misschien onschuldig, maar ze kunnen wel degelijk invloed hebben op je mentale welzijn of zelfbeeld. Wie zijn donkere vlekken lichter wil maken of ze wil voorkomen, doet er goed aan zich te wapenen tegen UV-straling en een passende huidverzorgingsroutine te kiezen.
Ontdek de innovatieve huidverzorgingsproducten van La Roche Posay met Melasyl.
De laboratoria van L'Oréal
L'Oréal doet al meer dan 20 jaar onderzoek naar pigmentatie in haar laboratoria. Al in 1996 begonnen we met in-vitrotests op gereconstrueerde huid om te begrijpen hoe pigmentatie ontstaat. Onze laboratoria waren pioniers in de ontwikkeling van dit soort modellen en toonden aan dat we niet alleen huiden in verschillende kleuren konden bekomen, afhankelijk van de herkomst van de melanocytdonor, maar ook dat deze modellen konden reageren op externe prikkels zoals UV-licht door hyperpigmentatie te genereren.
De afgelopen 20 jaar zijn er talloze in vitro studies uitgevoerd, eerst in laboratoria en daarna met proefpersonen, om de effectiviteit van verschillende actieve ingrediënten te beoordelen. In totaal zijn er meer dan 121 klinische studies uitgevoerd in 13 landen op 5 continenten, met meer dan 12.000 deelnemers. Recentelijk hebben onze onderzoekers met behulp van kunstmatige intelligentie huidveroudering bestudeerd bij meer dan 600.000 vrouwen van Europese en Aziatische afkomst. Hierbij bleken er verschillen te zijn tussen deze twee groepen in hoe hyperpigmentatie zich ontwikkelt naarmate ze ouder worden.