Elke donkere plek op het lichaam wordt een gepigmenteerde laesie genoemd. Zonder medische achtergrond is het lastig om een moedervlek van een sproet te onderscheiden. Zeker als je veel sproetjes en moedervlekken hebt is het daarom slim om je huid regelmatig te laten controleren door een dermatoloog. Een plekje waarvan je denkt dat het een moedervlek is kan toch zomaar iets anders zijn. Waarom heet het een moedervlek? Omdat je de vlekken doorgaans al vanaf je geboorte hebt. Toch kunnen ze ook op latere leeftijd ontwikkelen. Naarmate je ouder wordt kunnen zowel het aantal sproetjes als moedervlekken toenemen. Dit is op zichzelf normaal, maar in specifieke gevallen kan het wel zorgelijk zijn. Een verdachte moedervlek kan rood, wratachtig en/of zwart zijn en pijn doen, jeuken, bloeden of een korstje achterlaten. Een kwaadaardige moedervlek is een melanoom, een voorstadium van huidkanker. In dit artikel lees je alles over veelvoorkomende problemen rond moedervlekken, hoe een gezonde moedervlek (waaronder een witte moedervlek, wat geen problemen hoeft op te leveren) of juist een verdachte moedervlek te herkennen is en wat je hieraan kunt doen. Het belang van bescherming tegen de zon en het geregeld controleren van moedervlekken kunnen we niet genoeg benadrukken. Lees hoe moedervlekken ontstaan en waarom je ze vooral niet zelf wil weghalen, maar door een professional wil laten verwijderen.
Moedervlekken: hoe zit het ook alweer?
Een moedervlek is een kleine, vaak bruine plek op de huid. Moedervlekken kunnen groot of klein zijn en verschillende kleuren hebben, zoals bruin, zwart, rood, roze, blauw of grijs. Ja, ook een blauwe moedervlek is mogelijk. Hierbij zit het stukje gepigmenteerde huid waardoor de vlek ontstaat lager in de huid dan bij een bruine moedervlek. Grote witte moedervlekken of vlekken (vaak grotere zones) kunnen ook duiden op vitiligo, waarbij de huid niet genoeg werkende melanocyten bevat om melanine (pigment) te produceren. Hiernaast kunnen moedervlekken plat of verhoogd zijn.
Een moedervlek wordt ook wel een naevus (meervoud: naevi) genoemd. Moedervlekken (behalve dus een witte moedervlek) worden veroorzaakt door groepen huidcellen die melanocyten worden genoemd. Het aantal moedervlekken op het lichaam is gerelateerd aan genetica (doorgegeven van het ene familielid op het andere) en het wordt uitgelokt door de zon. Het is daarom belangrijk om je huid bij blootstelling aan UV-straling altijd in te smeren met SPF.
De belangrijkste reden waarom we moedervlekken controleren, is om melanoom te vermijden. Dit is de ergste vorm van huidkanker. Een goede zelfinspectie is dus handig en belangrijk. Volg de 'ABCDE'-methode (zie verderop) om tekenen te identificeren die kunnen duiden op een melanoom. Dit vereist vervolgens zo snel mogelijk professionele tussenkomst.
Soorten moedervlekken
Dit zijn alle verschillende typen moedervlekken:
- Goedaardige naevi (moedervlekken)
- Dysplastische naevi
- Congenitale naevi
Goedaardige naevi zijn normale moedervlekken. Ze zijn geen teken van melanoom of huidkanker. Bij goedaardige naevi bestaat er maar een zeer lage kans dat ze ooit in huidkanker veranderen.
Dysplastische naevi worden ook wel atypische naevi genoemd. Dysplastische naevi kunnen randen hebben die niet perfect rond zijn. Bovendien kunnen ze veel verschillende kleuren hebben. Ze kunnen ook plat of verhoogd zijn. Bij dysplastische naevi bestaat een lage kans dat ze in huidkanker veranderen.
Congenitale naevi zijn moedervlekken waarmee je als kind wordt geboren of die kort na de geboorte ontwikkelen. Bezit jouw kind veel aangeboren naevi of een grote aangeboren naevus dan heeft hij of zij wel een iets hoger risico op het ontwikkelen van huidkanker op latere leeftijd. Een dermatoloog kan je vertellen hoe vaak jouw kind zichzelf moet laten checken op moedervlekken.
Verdachte moedervlek, wat moet ik doen?
Heb je het idee dat er iets mis is met jouw moedervlek (of een nieuwe moedervlek) dan kun je deze aan de volgende ABCDE-methode onderwerpen. (Raadpleeg bij twijfel altijd je huisarts).
ABCDE-methode
- A voor Asymmetrie:
- B voor Border:
- C voor Color, kleur en verandering:
- D voor Diameter:
- E voor Evolutie:
Is de vorm van je moedervlek veranderd? Of verschillen de twee helften van vorm? Met andere woorden: is deze asymmetrisch?
Zijn de randen van jouw moedervlek onregelmatig of wazig geworden? Ziet het oppervlak er ruw en onregelmatig uit?
Heeft jouw moedervlek meerdere kleuren of is de kleur ongelijk? Heb je een kleurverandering opgemerkt? Is er sprake van jeuk of bloeding? Ook een ingedroogde moedervlek kan duiden op een melanoom.
Is je moedervlek van grootte veranderd? Is deze meer verhoogd? Alles met een diameter groter dan 6 mm kan verdacht zijn.
Wat gebeurt er in de loop van de tijd met de moedervlek? Het is bijvoorbeeld geen goed teken als de moedervlek groeit. Met elke vorm van verandering wil je de moedervlek zo snel mogelijk laten checken door een dermatoloog.
Een gezonde moedervlek herken je hieraan
Gewone moedervlekken zijn vrij normaal en geen reden tot bezorgdheid. Al heb je met meer dan 50 gewone moedervlekken op het lichaam wel een verhoogde kans op huidkanker. Houd deze zelf goed in de gaten of boek regelmatig een check-up bij de dermatoloog.
Een gezonde moedervlek heeft gelijkmatige grenzen. Dit betekent dat de randen schoon zijn en cirkelvormig of ovaal. Gezonde moedervlekken hebben allemaal dezelfde kleur, meestal bruin. Een ongezonde moedervlek kan zwart zijn of veel verschillende kleuren hebben.
Je kunt op elk moment extra goedaardige naevi (onschadelijke moedervlekken) ontwikkelen. Tot de leeftijd van 40 jaar kun je er nieuwe moedervlekken bijkrijgen. Het is ook normaal dat sommige moedervlekken verdwijnen. Bel de dokter als de moedervlek er gek uitziet of begint te bloeden.
Donkere haar uit moedervlek
Haar onder het oppervlak van een moedervlek geeft aan dat er een gezond haarzakje onder zit – en waarschijnlijk gezonde huidcellen erboven. Meestal ontwikkelen harige moedervlekken zich niet tot kanker. Vanwege al het pigment dat samenkomt in een moedervlek kan elke haar die mogelijkerwijs uit een moedervlek groeit donkerder en grover van verschijning zijn. Bovendien kan deze zelfs sneller groeien dan de rest van je lichaamshaar.
Haar uit moedervlek verwijderen, mag dat?
In principe is het onschuldig om haar uit een moedervlek te trekken. Al kan een haartje verwijderen leiden tot ontstekingen en soms infectie (wees dus voorzichtig), maar daar blijft het doorgaans wel bij.
Moedervlek opengekrabd, wat nu?
Heb je een moedervlek opengekrabd dan is dit geen reden tot paniek. Bij een bloedende moedervlek door stoten of een schaafwond: breng een watje met ontsmettingsalcohol aan om het gebied te steriliseren en het bloeden te helpen stoppen. Je kunt ook verband aanbrengen om het gebied te bedekken.
Moedervlek verwijderen
Zelf een moedervlek verwijderen (goed- of kwaadaardig) wordt afgeraden. Bel een dermatoloog en accepteer geen ‘nee’ als je je zorgen maakt om opvallende veranderingen in je huid, zoals bij moedervlekken. Een dermatoloog kan elke soort moedervlek die je stoort verwijderen.
Dermatologen passen twee veilige en effectieve methoden toe om moedervlekken te verwijderen. Bij chirurgische excisie verdooft de arts het gebied rondom de moedervlek en snijdt vervolgens de hele moedervlek eruit. Vervolgens wordt de wond dicht gehecht. Bij chirurgische shaving (shave excisie) verdooft de arts het gebied rondom de moedervlek en gebruikt hij of zij een mes om de moedervlek letterlijk af te scheren. Bij deze methode heb je geen hechtingen nodig.
Bij beide methoden zal de arts jouw moedervlek op kanker testen. De dokter kan een biopsie doen door een klein stukje van de moedervlek te verwijderen om vervolgens onder een microscoop te testen of het kanker is.
